Działanie układu immunologicznego, czyli czym jest odporność organizmu czyli jak ją wzmocnić?

O odporności organizmu najwięcej mówi się, gdy nadchodzi jesień. Chłodniejsze dni sprawiają, że coraz częściej pojawiają się rozmaite infekcje i właśnie wtedy wzrasta zapotrzebowanie na suplementy na odporność. Czym ona jest i jak ją wzmocnić?

Co to jest odporność?

Według definicji odporność organizmu jest zdolnością do czynnego oraz biernego przeciwstawiania się patogenom wnikającym do ciała. Odporność buduje się już od pierwszych chwil życia – poniżej opiszemy, w jaki sposób to się dzieje. Tak naprawdę jednak odporność immunologiczna jest wartością zmienną, a jej zmiany są warunkowane przez różne czynniki. Co to jest odporność, jak działa i jak ją wzmocnić? Ta wiedza z pewnością Ci się przyda! 

Co to jest układ immunologiczny?

Układ immunologiczny co to takiego? U człowieka to inaczej układ odpornościowy, czyli zespół narządów połączonych ze sobą, których zadaniem jest rozpoznawanie patogenów i walka z nimi, aby nie dopuścić do rozprzestrzenienia się choroby. Układ immunologiczny to głównie śledziona i węzły chłonne, a także migdałki i tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego. Ich głównym zadaniem jest produkcja i magazynowanie ciał odpornościowych, które identyfikują bakterie, wirusy, grzyby, ale też toksyny czy alergeny i neutralizują je. 

Budowa układu odpornościowego

Budowa układu odpornościowego jest dosyć skomplikowana – jego narządy są rozsiane po całym ciele. W ich skład wchodzą poszczególne elementy układu odpornościowego: szpik kostny, grasica, śledziona, węzły chłonne, migdałki, kępki Peyera, tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego, pierścień Waldeyera czy wyrostek robaczkowy. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego to czynnik niezwykle ważny w kontekście zdrowia i samopoczucia człowieka. Układ odpornościowy tworzą głównie komórki takie jak: 

• limfocyty
• fagocyty
• makrofagi
• granulocyty
• przeciwciała
• komórki NK – które zasiedlają wyżej wspomniane elementy anatomiczne

Jak działa układ odpornościowy, czyli funkcje układu odpornościowego

Podstawowe funkcje układu odpornościowego to między innymi minimalizowanie ryzyka wnikania do organizmu patogenów. Mało oczywistymi elementami układu odpornościowego są bowiem: skóra oraz błony śluzowe wyściełające wnętrze układu pokarmowego czy oddechowego. Nie wspomnieliśmy o tym wyżej, ponieważ stanowią one w istocie składową innych układów niż immunologiczny, który jedynie wspomagają dzięki swej funkcji barierowej. Faktyczna rola układu odpornościowego to natomiast rozpoznawanie różnych substancji krążących po organizmie i klasyfikowanie ich według prostego klucza na:

• potencjalnie szkodliwe
• nieszkodliwe

Następnie układ immunologiczny, gdy wykryje zagrożenie, kieruje wszystkie ciała obronne w miejsce infekcji i stara się unieszkodliwić patogen. Te funkcje układu immunologicznego sprawiają, że wytwarza się tak zwana pamięć immunologiczna – ten mechanizm wykorzystywany jest przy szczepionkach. 

Rodzaje odporności

W zależności od tego, kiedy człowiek nabiera danych mechanizmów obrony przed patogenami i jaka jest odpowiedź na ich obecność, występują różne rodzaje odporności:

Odporność swoista

Odporność swoista to inaczej odporność humoralna. Organizm nabywa jej z czasem, po kontakcie z konkretnym patogenem, przy czym wytwarza pamięć immunologiczną. To dlatego jest to odporność nabyta. Podstawą jej działania są limfocyty, które przy okazji pierwszego kontaktu wytworzyły konkretne receptory, dzięki którym rozpoznają patogen i skuteczniej go zwalczają. Odporność czynna to taka, w której mechanizmy uruchamiane są po kontakcie z antygenami – na przykład po przebyciu choroby czy podaniu szczepionki. Z kolei bierna to na przykład ta, gdy przeciwciała naturalnie dostają się do organizmu dziecka z mlekiem matki. Odporność sztuczna bierna w odróżnieniu od opisanej powyżej, wytwarza się na przykład na skutek podania pacjentowi surowicy po ugryzieniu węża. Odporność nabyta wytwarzana jest przez całe życie, na przykład na skutek morsowania czy saunowania.

Odporność nieswoista

Odporność nieswoista, albo też odporność wrodzona, to wszelkie mechanizmy, z którymi człowiek się rodzi, które nie działają swoiście w stosunku do konkretnego antygenu. Tu również wyróżniana jest odporność bierna, czyli zapobieganie wnikaniu patogenów do organizmu poprzez różne bariery, takie jak skóra czy śluzówki. Odporność wrodzona czynna to z kolei wytwarzanie reakcji zapalnej uogólnionej, nie skierowanej w stronę konkretnego patogenu, czyli aktywne zwalczanie go głównie przy pomocy makrofagów. 

Odporność humoralna

Odporność humoralna to jeden z mechanizmów odporności swoistej, czyli nabytej. Są tu wykorzystywane różne substancje chemiczne (dawniej nazywane „humorami”) do zwalczania konkretnych przeciwciał, czyli białek odpornościowych. 

Odporność komórkowa

Odporność komórkowa to odrębny typ odporności, za która odpowiedzialne są leukocyty. Zadaniem tych komórek jest wchłanianie i trawienie lub usuwanie patogenów. 

Badania na odporność

Gdy chcesz sprawdzić, w jakiej kondycji jest Twój układ immunologiczny jakie badania warto zrobić? Przede wszystkim – jeśli nie chorujesz zbyt często, a choroby przechodzisz stosunkowo lekko, to prawdopodobnie z Twoją odpornością jest wszystko w porządku i warto tylko wspomóc ją w okresie jesienno-zimowym. Jednak istnieją inne poważne powody, aby zbadać swoją odporność, na przykład podejrzenie chorób autoimmunologicznych, różyczki, boreliozy czy WZW. Badanie na odporność polega zwykle na pobraniu próbki krwi i poddaniu jej ekspozycji na konkretne antygeny w celu zaobserwowania reakcji. 

Słaby układ immunologiczny objawy i przyczyny

Jeśli chodzi o słaby układ immunologiczny objawy to przede wszystkim częstsza zapadalność na różne infekcje, głównie górnych dróg oddechowych. Słaba odporność to również ogólnie pogorszone samopoczucie, wysypki, brak energii, częsty katar, kaszel czy bóle gardła. To również symptomy ze strony układu pokarmowego – biegunki czy bóle brzucha. Przeziębienie u dorosłej osoby występujące 2-3 razy do roku nie jest stanem alarmowym, ale gdy pojawia się ono nawet 8 razy rocznie, warto wówczas zbadać swoją odporność i zadbać o jej wzmocnienie. Jeśli chodzi o słaby układ immunologiczny przyczyny często leżą w nieprawidłowym żywieniu, suplementacji i trybie życia. Odporności nie sprzyja alkohol, palenie tytoniu czy narażenie na przewlekły stres i pośpiech.

Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych?

Wraz z nadejściem jesieni wiele osób zastanawia się, jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych. Nie obejdzie się bez zmian w diecie, suplementacji i trybie życia. Jak wzmocnić odporność dietą? Przede wszystkim dbając o jej różnorodność, duża podaż warzyw i owoców, kiszonek, fermentowanych produktów mlecznych oraz tłustych ryb morskich i orzechów. Jak wzmocnić układ immunologiczny poza tym? Warto się hartować – brać naprzemienne ciepło-zimne prysznice, obniżyć temperaturę w mieszkaniu, chodzić na spacery bez względu na pogodę. Można skusić się również na saunowanie przeprowadzane w odpowiednich warunkach lub nawet morsowanie – jednak z naciskiem na bezpieczeństwo własne. Oprócz tego warto łykać coś na odporność!

Suplementacja, czyli co brać na odporność?

A co brać na odporność? W suplementacji ważne są: 

• kwasy omega-3
• probiotyki wzmacniające florę bakteryjną przewodu pokarmowego
• witamina D odpowiadająca za procesy odpornościowe
• witamina C odpowiadająca za wzmacnianie naczyń krwionośnych
• cynk i selen, które również biorą udział w procesach immunologicznych

Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie trzeba sięgać po wieloskładnikowe preparaty z ekstraktami z egzotycznych roślin. W zupełności wystarczą multiwitaminy, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz probiotyki, które często okazują się być niedoborowe w diecie Polaków. Kilkutygodniowa suplementacja pozwoli Ci czuć się dobrze przez resztę zimy!